جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در زمینه ادبیات داستانی و شعر برگزیده‌ای نداشت و فقط در زمینه فلسفه اسلامی، علوم اجتماعی و زیست‌شناسی آثاری را برگزید. سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد در توضیح کاستی‌های این جایزه دولتی گفت از آبان ماه که در وزارت ارشاد مستقر شده، او و همکارانش فقط به میزان ۲۰ – ۳۰ درصد در چگونگی این جایزه تأثیرگذار بوده‌اند.
نشست خبری جایزه کتاب سال در سرای اهل قلم در تهران
امروز، سه‌شنبه ۱۵ بهمن (۴ فوریه) نشست خبری جایزه کتاب سال در سرای اهل قلم در تهران برگزار شد. در این نشست خبری سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و اسلامی، نجف‌قلی حبیبی، دیبر علمی جایزه کتاب سال، علی شجاعی صائین، مدیر اداره کتاب، محمد رضا وصفی، دبیر جایره جهانی کتاب سال و همچنین علی اوجبی، معاون فرهنگی خانه کتاب شرکت داشتند.
سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و اسلامی: «دو راه حل وجود داشت: یکی اینکه گذشته را کنار بگذاریم و بگوییم کتاب سال نداریم و یا اینکه به گذشته احترام بگذاریم و ما با این نگاه تلاش کردیم یک گام به جلو برداریم، اما تلاش کردیم با تغییر برخی داوران، ترکیب جدید و نگاه تازه‌ای داشته باشیم.»
جایزه کتاب سال یکی از جوایز دولتی در ایران است که هر سال در بهمن‌ماه، در دهه موسوم به دهه فجر اهداء می‌شود. برندگان این جایزه را می‌بایست وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تأیید کرده باشد.
جایزه کتاب سال در قلمرو فلسفه اسلامی، فلسفه غرب، دین، علوم اجتماعی، زبان، علوم کاربردی، هنر، ادبیات و تاریخ اهداء می‌شود.
امسال جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در زمینه ادبیات داستانی و شعر برگزیده‌ای نداشت و فقط در زمینه فلسفه اسلامی، علوم اجتماعی و زیست‌شناسی آثاری را برگزید.
سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و اسلامی در نشست خبری سرای اهل قلم با اعلام نارضایتی‌اش از اینکه داوران این جایزه دولتی، آثاری از میان ادبیات معاصر ایران را شایسته و لایق این جایزه تشخیص ندادند، گفت: « ما متهم می‌شویم که چون وزارت ارشاد منابع مالی محدودی دارد، برگزیدگان کمی را معرفی می‌کند، اما ما هرگونه که باشد، منابع مالیمان را تأمین می‌کنیم، اما متأسفانه در حوزه ادبیات داستانی و شعر کتابی از نظر داوران برگزیده اعلام نشده است.»
سید علی صالحی، از شاعران معاصر ایران
نجف‌قلی حبیبی، دبیر علمی جایزه کتاب سال اما در این‌باره گفت: «شاید اگر برخی قسمت‌ها در این جایزه برگزیده ندارد، به این سبب است که سطح توقع جامعه بالا برود و شأن ما هم همین است.»
سید علی صالحی، از شاعران معاصر ایران با انتشار بیانیه‌ای خواهان آن شده بود که مجموعه شعرش با عنوان «عاشقانه‌های بعد از گرگ» از فهرست نامزدهای جایزه کتاب سال حذف شود. او به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته بود: «مگر ما ابزار هستیم که مسئولین قبلی ما را در انتهای انبار – به عمد – جا بگذارند، و مسئولین امروزی بیایند و ما را پشت ویترین تبلیغ کنند. کسی حق ندارد به روی هیچ انسانی روی تُرش کند، که حالا وقتِ روی خوش باشد. این خوف و رَجاء خاکی نوعی رعیت‌پروری است.»
اسامی داوران جایزه کتاب سال اعلام نشده و از دیرباز حاشیه‌هایی هم پیرامون این جایزه وجود داشته و انتقاداتی هم به تبعیض در گزینش‌ها متوجه این جایزه دولتی بوده است.
محمدرضا وصفی که دبیری بخش «جهانی» جایزه جهانی کتاب سال را به عهده دارد در این نشست خبری ادعا کرد که آثار نویسندگان، شاعران و پژوهشگران ایرانی مقیم خارج از کشور هم مورد بررسی قرار گرفته است. او از مجموعه «ایرانیکا» که زیر نظر دکتر احسان یارشاطر تهیه می‌شود یاد کرد و گفت: «تمام آثار ایرانیان خارج از کشور دیده‌بانی شده است و ما تلاش کرده‌ایم که این آثار بررسی شوند.»
سید علی صالحی: «مگر ما ابزار هستیم که مسئولین قبلی ما را در انتهای انبار – به عمد – جا بگذارند، و مسئولین امروزی بیایند و ما را پشت ویترین تبلیغ کنند. کسی حق ندارد به روی هیچ انسانی روی تُرش کند، که حالا وقتِ روی خوش باشد. این خوف و رَجاء خاکی نوعی رعیت‌پروری است.»
تأکید بخش «جهانی» جایزه کتاب سال که آثار ترجمه شده و آثار کشورهای اسلامی را رصد می‌کند، بیشتر بر آثار مهاجران افغان و نویسندگانی بود که از کشورهای همسایه به ایران مهاجرت کرده‌اند.
آقای نجف‌قلی حبیبی که پیش از این از چگونگی برگزاری جایزه کتاب سال در دولت محمود احمدی‌‌نژاد انتقاد کرده بود، در این نشست خبری در زمینه کتاب‌های علمی به مشکل کتاب‌سازی و کمبود کتاب‌های علمی معتبر اشاره کرد و گفت: «بسیاری از کتاب‌هایی که اکنون منتشر می‌شوند، کتاب‌سازی هستند، حتی برخی پول می‌دهند که کتاب چاپ کنند.»
سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزارت ارشاد در توضیح کاستی‌های این جایزه دولتی گفت از آبان ماه که در وزارت ارشاد مستقر شده، او و همکارانش فقط به میزان ۲۰ – ۳۰ درصد در چگونگی این جایزه تأثیرگذار بوده‌اند. او گفت: «دو راه حل وجود داشت: یکی اینکه گذشته را کنار بگذاریم و بگوییم کتاب سال نداریم و یا اینکه به گذشته احترام بگذاریم و ما با این نگاه تلاش کردیم یک گام به جلو برداریم، اما تلاش کردیم با تغییر برخی داوران، ترکیب جدید و نگاه تازه‌ای داشته باشیم.»
جایزه کتاب سال در سال‌های گذشته با رویکردهای سلبی و به‌گزینی آثار بر اساس محتوای ایدئولوژیک به تدریج تأثیرگذاری‌اش در بازار کتاب را از دست داده است.
در حالی که در سال‌های گذشته کتاب‌های مورد وثوق دولت در اختیار کتابخانه‌ها، مساجد، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، مساجد، سپاه، شهرداری‌ها و سازمان تبلیغات اسلامی قرار می‌گرفت و در سطح گسترده توزیع می‌شد، کتاب‌هایی مانند «اندکی سایه» نوشته احمد بیگدلی (برگزیده جایزه کتاب سال در سال ۸۵) یا «قاعده بازی» نوشته فیروز زنوزی جلالی (برگزیده جایزه کتاب سال در سال ۸۷) از چنین امکاناتی بی‌بهره ماندند و فروش آنها هم از حد متعارف کتاب‌های چاپ ایران فراتر نرفت. منتقدان به این آمارها استناد می‌کنند و این پرسش را در میان می‌آورند که تأثیرگذاری جوایزی در این سطح در بازار کتاب تا چه حد است.